O wystawie
Grupa malarzy polskich, reprezentujących rozmaite nurty artystyczne, ale których łączy patriotyzm, szacunek dla idei wolnego państwa i tradycji narodowej, postanowiła uczcić setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości wystawą „Niepodległa Suwerenna”.
Każdy z twórców prezentuje właściwy dla swej stylistyki zestaw obrazów, z których przynajmniej jeden jest zainspirowany ideą niepodległości Polski lub zrodził się z refleksji nad jej historią i współczesnością.
Pytając dziś o to, czy patriotyzm nadal stanowi inspirację oraz ważny temat do rozważań malarskich oraz czy rolą artysty pozostaje wskazywanie drogi młodszym pokoleniom, pochylamy się nad zbiorem twórczości polskich artystów, prezentowanym na wystawie, upamiętniającej stulecie niepodległości Polski.
Z zaangażowaniem budując nowe struktury polskiego malarstwa patriotycznego w oparciu o definicję, ujętą słynnymi słowami Artura Górskiego, wydrukowanymi w krakowskim czasopiśmie „ Życie ” w roku 1898,
„(…) Żądamy od sztuki naszej aby była polską, na wskroś polską – bo jeśli straci rodzimość , straci tym samym siłę i wartość, i swoją rację bytu; Ale obok tego winna być młodą , mieć w sobie ogień młodości , skrzydła orle, królewskiego ducha (…)”,
Kilka pokoleń artystów, biorących udział w wystawie, świadome nawiązuje do wielkiej tradycji malarskiej. Posługują się przy tym aluzjami , cytatami obrazującymi przekaz myśli, uczuciowość , melancholię, symbol, metaforyczne piękno oraz ulotność chwili. Elementy te tworzą wielobarwną tkaninę – opowieść o Ojczyźnie – jej pejzażu, pięknie i ranach oraz traumach kolejnych wojen.
Uosobienie Ojczyzny, w myśl tradycji malarskiej na niezwykłym płótnie Karola Bąka ”Polonia” to kobieta –matka trzymająca syna . Spokojne piękno oraz charakterystyczna dla płócien artysty delikatność wirtuozersko malowanej postaci poruszają i skłaniają do refleksji.
Zauważając zróżnicowaną stylistykę nadesłanych na wystawę prac oraz różnorodność technik wyrazu artystycznego, wśród których dominuje malarstwo olejne , ale jest również pastel oraz akryl, dostrzegamy osobiste ujęcie tematyki, odwołania do tradycji rodzinnej, matczynej miłości i wiary- na poruszających pastelach Marcina Kołpanowicza, folkloru , ukochanych miejsc i wydarzeń historycznych. Ponad nimi unosi się duch Niepodległej, naznaczony otworami po kulach na płótnie Jarosława Kukowskiego , zatytułowanym „Jeszcze Polska Nie Zginęła” zgodnie ze słowami Józefa Piłsudskiego: „(…) W sercach szlachetnych nieszczęście i poniżenie kraju jest zawsze źródłem patriotyzmu (… )” .
Wciąż zatem aktualna jest postawa twórcy wrażliwego, komentującego z zaangażowaniem otaczającą rzeczywistość oraz sytuację społeczną i pozostają aktualnymi pytania, zadawane za pomocą tradycyjnych technik oraz nowoczesnych środków wyrazu artystycznego.
Joanna Kalinowska
historyk sztuki
Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918r. to wydarzenie wyjątkowe. Obejmuje ono 15 dni na przełomie października i listopada 1918 r., gdy po 123 latach niewoli, na gruzach trzech państw zaborczych wybuchła polska niepodległość. W istocie proces odzyskiwania wolności był jednak długotrwały i złożony, w który zaangażowali się Polacy tak na terenie kraju jak i poza jego granicami. Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości stanowi więc dla całego społeczeństwa szczególną okazję do świętowania doniosłych wydarzeń z przeszłości, dając tym samym asumpt dla wielu, nawet dość hermetycznych środowisk, w tym także dla artystów – twórców współczesnej sztuki malarskiej, do skupiania uwagi i aktywności wokół wspólnych spraw narodowych. Grupa profesjonalnych artystów malarzy z całej Polski realizuje właśnie społeczny projekt związany z tą doniosłą rocznicą. Projekt obejmuje konkurs malarski i wystawę obrazów wraz z wydaniem katalogu wybranych dzieł w formie obszernego okolicznościowego albumu pt. ”Wystawa malarstwa w stulecie niepodległości Polski – 2018”. Ekspozycja zostanie po raz pierwszy udostępniona publiczności w listopadzie b.r. w sali wystawowej Opery i Filharmonii Podlaskiej – Europejskim Centrum Sztuki przy ul. Odeskiej 1 w Białymstoku. Wernisaż, który odbędzie się 6 listopada 2018r. będzie nie tylko uroczystym otwarciem tej wystawy wraz z ogłoszeniem werdyktu jury konkursu lecz jednocześnie także wspólną celebracją ŚWIĘTA NIEPODLEGŁOŚCI przez artystów z udziałem zaproszonych władz państwowych i samorządowych, przedstawicieli organizacji i instytucji działających w obszarze kultury i sztuki oraz całej lokalnej społeczności. Artyści ofiarują nagrodzone prace Muzeum Niepodległości w Warszawie, jako pamiątkę tych obchodów oraz wyraz hołdu współczesnego pokolenia dla bohaterów walki o niepodległość.
Celem, który przyświeca realizatorom przy tym przedsięwzięciu, jest oprócz promocji polskiej sztuki współczesnej, także autentyczna potrzeba uczczenia bohaterów walk o naszą niepodległość i utrwalenia pamięci o niezwykle ważnych dla Polski wydarzeniach historycznych, na równi z nie mniej aktualnie ważną potrzebą nadania tej bliskiej polskim sercom idei niepodległości narodu i szerzej – wolności każdego człowieka, znaczenia uniwersalnego i zapisania go na trwałe w świadomości powszechnej.
Malarstwo tzw. historyczne rozwijało się w Europie już od przełomu XIV-XV w. W Polsce odegrało ono jednak rolę szczególną, tworząc wielką sztukę narodową związaną ściśle z losem polskiego narodu zwłaszcza w II połowie XIX w. Założeniem programowym sztuk wizualnych w okresie niewoli stało się podtrzymanie świadomości narodowej, dokumentowanie aktualnych i przeszłych wydarzeń z życia narodu wskazujących na jego wielkość i ducha poświęcenia, rejestrowanie natury, zabytków i folkloru narodowego. Wielcy artyści-malarze tego okresu spełniali wobec naszego narodu rolę o doniosłym znaczeniu reporterskim, dydaktycznym i propagandowym, ale też podobnie jak polska literatura – „pokrzepiali serca”, budzili w ludziach patriotyczne uczucia i pomagali im zachować dumę narodową. Polacy żyjący pod zaborami potrafili, pośród trudnych okoliczności, odnaleźć sens i wolę przetrwania oraz wybić się na niepodległość, czemu pomagały także dzieła sztuki. Odrodzenie państwa i kształtująca się w związku z tym nowa rzeczywistość społeczna i polityczna powyższy aspekt polskiej sztuki narodowej zdały się czynić zbędnym lub nawet zapomnianym. Niewątpliwie prezentowany tu projekt wpisuje się więc w pewien sposób także w trwającą wciąż dyskusję czy wśród wielu nowoczesnych kierunków i prądów w sztuce, malarstwo historyczne a nawet w ogóle – malarstwo zaangażowane społecznie i patriotycznie ma obecnie sens i jaka jest jego rola. Pomysłodawcy i realizatorzy niniejszego projektu też zadali sobie te pytania ale nie było ich zamiarem sformułowanie na nie odpowiedzi wprost i we własnym imieniu. Przeciwnie, w założeniach projektu, w tym w warunkach ogłoszonego konkursu malarskiego nie postawiono artystom jakichkolwiek wymogów co do formy i treści zgłaszanych prac. Również w aranżacji prezentowanej wystawy i doborze reprodukcji prac plastycznych do albumu nie wartościowano wypowiedzi artystycznych pod względem ich treści, ideowego przesłania czy rodzaju estetyki. Jedynym czynnikiem wiążącym wytwory tej aktywności artystycznej była w gruncie rzeczy motywacja do ich powstania związana z setną rocznicą odzyskania niepodległości przez Polskę. Pokazane zostaną więc autentyczne i niczym nie skrępowane wyobrażenia, wizje, symbolika, emocje lub przemyślenia współczesnych uznanych w świecie sztuki osobowości artystycznych w odniesieniu do wydarzenia historycznego istniejącego w zbiorowej historycznej pamięci narodowej.